Skoki rozwojowe w pierwszym roku życia dziecka

Twój maluszek stał się drażliwy, płaczliwy i nerwowy, a ty masz wrażenie, że podmienili ci dziecko? Najprawdopodobniej jest to zasługa skoku rozwojowego, podczas którego w organizmie niemowlęcia zachodzą spektakularne zmiany - a ponieważ dzieje się to szybko i nagle, maluch odczuwa dyskomfort.

Skoki rozwojowe – co to takiego?

Pierwszy rok życia dziecka to wyjątkowy czas – z malutkiego noworodka maluszek przekształca się w całkiem sprawnego i świadomego bobasa, który coraz więcej rozumie i potrafi. Rozwój ten, a przynajmniej w obszarze umysłowym, nie następuje jednak stopniowo – zmiany pojawiają się nagle.

Skoki rozwojowe to więc okres intensywnych zmian, jakie zachodzą w organizmie dziecka. W jednym momencie układ nerwowy malucha “dostaje” pakiet nowych umiejętności – niemowlę nagle odbiera więcej bodźców, jego percepcja się wyostrza, a świat nabiera dla niego większego znaczenia. Zmiany te bywają szokiem dla organizmu dziecka i bardzo często powodują stres, strach i zwiększoną potrzebę bliskości. Jest to jednak zupełnie naturalna reakcja, a same skoki rozwojowe są przejawem prawidłowego rozwijania się układu nerwowego – to one napędzają cały rozkwit umiejętności malucha. 

Te dwanaście pierwszych miesięcy życia to czas największych zmian, a skoków rozwojowych jest aż 7. Trwają one tydzień lub kilka tygodni, a każdy następny jest dłuższy od poprzedniego. 

Jakie są objawy skoku rozwojowego?

Przed skokiem rozwojowym często możemy odnosić wrażenie, jakby dziecko “straciło” dotychczas opanowane umiejętności i odrzuciło całą rutynę i sposób funkcjonowania, do którego się przyzwyczaiło. Rytm dobowy znowu się zaburza, dziecko nie chce zasypiać w swojej typowej porze, często się wybudza i jeszcze częściej płacze – a to z powodu tego, że zaczyna wyraźniej odbierać bodźce. Większość dzieci w tym okresie odczuwa również silną potrzebę bliskości z mamą, a te karmione piersią mogą “wisieć” na niej całymi dniami, bo w ten sposób radzą sobie z niepokojem.

Skoki rozwojowe – harmonogram

Skoki rozwojowe występują w określonym czasie – u większości dzieci zmiany te będą występować książkowo, ale u innych mogą pojawiać się z niewielkim opóźnieniem. Nie jest to jednak oznaka żadnej nieprawidłowości, a tego, że każdy człowiek rozwija się przecież w swoim tempie. Być może niektórzy rodzice pomyślą nawet: “Skoki rozwojowe? A co to takiego?”. No właśnie – nie każde dziecko reaguje na nie intensywnie. Niektóre maluchy łatwiej przyswajają zmiany i lepiej radzą sobie z nagłym przypływem nowych bodźców, inne zaś będą drażliwe i nerwowe. 

Pierwszy skok rozwojowy – 5 tydzień

Pierwszy skok rozwojowy to okres gwałtownych zmian. Dziecko z noworodka staje się niemowlęciem, które już nie przesypia większości doby, a zaczyna być coraz bardziej aktywne. Rozwija się zmysł wzroku – niemowlę potrafi już skupiać wzrok na określonym przedmiocie, widzi również wyraźniej i ostrzej, niż dotychczas. 

Po pierwszym skoku rozwojowym:

• dziecko zaczyna się uśmiechać

• dziecko potrafi skupić wzrok na przedmiocie lub twarzy rodzica

• dziecko jest bardziej aktywne w ciągu dnia

• pojawiają się pierwsze łzy podczas płaczu

• dziecko bardziej świadomie odbiera bodźce.

Drugi skok rozwojowy – 7-9 tydzień (2 miesiąc życia)

W drugim skoku rozwojowym dziecko uczy się, że niektóre czynności następują po innych. Zauważa rutynę i lubi ją, dlatego warto zadbać o stałą porę kąpieli i wprowadzić do codzienności powtarzalne rytuały, które pozwolą maluchowi poczuć się bezpiecznie. 

To również czas, w którym niemowlę odkrywa, że ma rączki i zaczyna nimi poruszać. Poznaje również swoje głosowe możliwości i wydaje najróżniejsze dźwięki, a także z zaciekawieniem obserwuje twarze innych ludzi. 

Po drugim skoku rozwojowym:

• dziecko próbuje chwytać przedmioty w rączki

• dziecko intensywnie się porusza

• dziecko próbuje podnosić główkę podczas leżenia na brzuchu

• wydaje przeróżne dźwięki, bawi się swoim głosem

• rozpoznaje twarze rodziców.

Trzeci skok rozwojowy – 11-12 tydzień (ok 3 miesiąc życia)

Co czeka niemowlaka w trzecim skoku rozwojowym? Przede wszystkim zwraca on uwagę na szczegóły – zauważa zmiany w tonie głosu rodzica i lubi kolorowe przedmioty. Maluch ma również opanowaną koordynację ruchów głowy i oczu, a także zaczyna eksplorować świat za pomocą ust – ląduje do nich wszystko, co znajdzie się w zasięgu małych rączek. 

Po trzecim skoku rozwojowym:

• dziecko śledzi wzrokiem ludzi i przedmioty

• ruchy dziecka stają się bardziej świadome i skoordynowane

• maluch podczas leżenia na plecach przybiera symetryczną pozycję tułowia

• dziecko łapie przedmioty obiema rączkami

• dziecko próbuje się podpierać na łokciach, gdy leży na brzuchu

• dziecko zaczyna głużyć, krzyczeć i piszczeć

• maluch wkłada rączki i przedmioty do ust.

Czwarty skok rozwojowy – 14-20 tydzień (4-5 miesiąc życia)

Między 4. a 5. miesiącem życia dziecko wcale nie przypomina już noworodka, którym jeszcze chwilę temu było. Jest już całkiem duże i świadome rzeczywistości, w której żyje – zaczyna rozpoznawać proste ciągi przyczynowo-skutkowe i wykorzystuje tę wiedzę w praktyce: grzechocze grzechotką, żeby usłyszeć jej dźwięk czy wyciąga ręce ku mamie, żeby wzięła go na ręce. Maluch również coraz częściej bawi się głosem i łączy pierwsze dźwięki – pojawiają się wtedy, nieświadome jeszcze, odgłosy typu “mama” lub “baba”.

Po czwartym skoku rozwojowym:

• dziecko podpiera się na przedramionach podczas leżenia na brzuchu

• dziecko potrafi przewrócić się z pleców na brzuszek i na odwrót

• maluch przekłada przedmioty z ręki do ręki

• zaczynają pojawiać się pierwsze próby raczkowania

• maluch reaguje na swoje imię

• dziecko manifestuje swoje zdanie – odwraca głowę od piersi, gdy nie chce jeść lub rzuca przedmiotem, gdy jest nim znudzone.

Piąty skok rozwojowy – 22-26 tydzień (6 miesiąc życia)

Piąty skok rozwojowy to czas, w którym pojawia się “lęk separacyjny” – niemowlę płacze, gdy straci rodzica z pola widzenia, boi się zostać samo i może niechętnie reagować na obce mu twarze. Wynika to z wykształcenia się umiejętności rozpoznawania odległości – dziecko rozumie, że przedmiot czy mama są daleko. 

Po piątym skoku rozwojowym:

• dziecko zaczyna pełzać i siadać

• rozwija się umiejętność chwytania: dziecko potrafi wkładać i wyciągać przedmioty z pudełka, a także chwytać palcem wskazującym i kciukiem

• maluch potrafi przenosić wzrok z jednego obrazka na drugi – to świetny czas na czytanie książeczek

• dziecko uderza przedmiotami o siebie

Szósty skok rozwojowy – 36-40 tydzień (9-10 miesiąc życia)

Przedostatni skok rozwojowy to czas intensywnego rozwoju układu nerwowego: dziecko zaczyna podporządkowywać rzeczy określonym kategoriom i wyrażać emocje. Niemowlę uwielbia również burzyć wieżyczki z klocków oraz rozbierać rzeczy “na części”. 

Po szóstym skoku rozwojowym:

• dziecko rozpoznaje przedmioty i kształty

• dziecko zaczyna inicjować zabawy

• rozwój fizyczny dziecka jest coraz pełniejszy – maluch siada, pełza, raczkuje, a czasami nawet próbuje wstawać przy podporze

• maluch potrafi okazywać swój nastrój

Siódmy skok rozwojowy – 41-46 tydzień (10-11 miesiąc życia)

Ostatni skok rozwojowy to wisienka na torcie – dziecko coraz pełniej rozumie otaczający go świat i coraz lepiej się w nim odnajduje. Niemowlę zaczyna zauważać sekwencję: wie, że po zabawie trzeba posprzątać, a po wyciągnięciu ubrań z kosza na pranie włożyć je do pralki. Dziecko dobrze odnajduje się w domowych obowiązkach i lubi towarzyszyć w nich rodzicom. Lubi naśladować – rodziców czy odgłosy zwierząt – oraz opanowuje ulubione słowo wszystkich dzieci: “nie”. 

Po siódmym skoku rozwojowym:

• maluch podejmuje pierwsze próby rysowania

• dziecko wskazuje przedmioty

• dziecko zaczyna się wspinać, schodzić tyłem, czworakuje i próbuje stawiać pierwsze kroki

• dziecko dopasowuje kształty do siebie, układa proste puzzle.

Jak widać, rozwój dziecka w pierwszym roku życia następuje w ekspresowym tempie – w jedynie rok maluch staje się samodzielnym i świadomym małym człowiekiem, który kocha świat i jest jego ogromnie ciekawy. Pamiętajmy jednak, że skoki rozwojowe mogą wyglądać przeróżnie, a ich charakter czy nawet dokładny czas występowania jest kwestią bardzo indywidualną. Każde dziecko jest inne i często bywa tak, że maluch nie wpisuje się idealnie w jakieś ramy – w porządku, nie musi. Rozwój to nie wyścigi, organizm dziecka przyswaja zmiany w swoim czasie.

Skoki rozwojowe bywają dla niemowlaków męczące – ich organizm się diametralnie zmienia, a dzieci niekiedy nie potrafią sobie poradzić z nowymi bodźcami czy zmianami, jakie w nich zachodzą. Ważne jest, aby wykazać się cierpliwością i pomóc im w tym okresie – dużo tulić, tłumaczyć (nawet jeżeli dziecko nie do końca nas zrozumie) i po prostu być blisko.